Birol BOZKURT
Ekonomi yönetimi Kur korumalı mevduat hesaplarından (KKM) çıkışı hızlandıracak adımlar atmaya devam ediyor. Bu kapsamda daha önce vergi alınmayan KKM’ye yeni stopaj getirildi. Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararıyla KKM ile döviz tevdiat hesaplarından dönüşüm hesapları üzerinden Türk Lirasına çevrilen mevduat hesaplarında; 6 aya kadar vadeli olanlarda yüzde 7,5, 1 yıla kadar vadeli olanlarda yüzde 5 oranında stopaj uygulanacak.
Altın cinsinden mevduat hesaplarından dönüşüm fiyatı üzerinden Türk lirasına çevrilen mevduat hesaplarında; 6 aya kadar vadeli olanlarda yüzde 7,5, 1 yıla kadar vadeli olanlarda yüzde 5 oranında stopaj getirildi. Uygulama, aynı oranlarla altın dönüşümlü hesaplar ve kur korumalı katılım hesapları için de geçerli olacak. Kur korumalı mevduat ve katılım hesaplarına kurumlar vergisi istisnası da 1 Temmuz’da kaldırılmıştı.
KKM uygulaması, Türkiye’de kurda istikrar sağlamak amacıyla 21 Aralık 2021 tarihinde devreye alınmıştı. Devreye alındığı günden bu yana dolarizasyonu azaltmaya katkı sağlasa da, kurların yükseldiği dönemlerde, parasal genişlemeye yol açarak TCMB’nin para politikasının etkinliğini azaltan bir unsur olarak öne çıktı.
Bu nedenle, KKM’den çıkış için yeni ekonomi yönetimi geçen yıldan beri çeşitli düzenlemeler yapıyor. Son olarak 17 Temmuz’da TCMB, KKM hesaplarına uygulanan faiz alt sınırını politika faizinin %80’inden %70’ine indirdi ve ek getiri ödemelerinin yapılmayacağını bildirdi. Böylece, 22 Temmuz’dan itibaren geçerli olmak üzere KKM için faiz alt sınırı %40’tan %35’e geriledi.
KKM’de 50 milyar liralık düşüş
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) açıkladığı verilere göre KKM’deki hızlı çözülme sürüyor. Bir önceki hafta 1 trilyon 881 milyar lira düzeyinde olan KKM’nin toplam büyüklüğü, 49,7 milyar liralık düşüşle 1 trilyon 832 milyar liraya geriledi. KKM bakiyesi Ağustos 2023’teki 3,4 trilyon TL’lik zirvesinden toplamda 1,6 trilyon TL düşüş kaydettmiş oldu. Konuyla ilgili görüşlerine başvurduğumuz ekonomistler stopaj haberiyle birlikte KKM’deki düşüşün daha da hızlanacağını söylüyor.
KKM 140,8 milyar dolarla zirve yapmıştı
KKM stok bakiyesi geçen sene Temmuz sonunda 140.8 milyar dolar ile zirve yaptıktan sonra, geçen sene sonunda 96.1 milyar dolara, TCMB tarafından bir önceki gün açıklanan veriye göre Döviz Dönüşümlü Kur Korumalı Mevduat/Katılma (DDKKM) toplam stok bakiyesi haziranda 4,3 milyar dolar gerileyerek 63,8 milyar dolara düşmüştü. Dün açıklanan son rakamlardan yapılan hesaplamalara göre KKM bakiyesi 55,3 milyar dolara kadar gerilemiş gibi görünüyor. QNB Finansbank’ın bir raporundaki tahmine göre ise KKM tutarının Eylül sonunda 40 milyar dolar, sene sonunda da 25 milyar dolar civarına gerileyebileceğini hesaplanıyor.
“Artık dövize dönüşten endişe edilmiyor”
Konuyla ilgili sorularımızı yanıtlayan Gedik Yatırım Başekonomisti Serkan Gönençler, stopaj kararını şu şekilde değerlendirdi: “KKM’de düne kadar düz mevduatın aksine stopaj avantajının devam etmesi halen dövize dönüşten endişe edildiği anlamına geliyordu.
Ancak şimdi stopajın düz mevduat ile eşitlenmesi dövize dönüşten endişe edilmediğine işaret ediyor. Bu arada KKM’de stopaj avantajının devam etmesinin çok da bir önemi yoktu; çünkü KKM hesaplarına zaten düz mevduatın çok altında faiz verildiğinden stopaj avantajının çok bir anlamı kalmıyordu. Şimdi KKM’de de stopajın artmasıyla, KKM’deki faiz dezavantajı daha da dezavantajlı hale gelmiş oluyor.”
“KKM bir yıl içerisinde tasfiye edilmiş olacak”
Ekonomistler KKM’den dönen paranın sınırlı da olsa bir kısmı döviz mevduata gidebileceğini söylerken, Merkez Bankası’nın artan rezev kalitesinin KKM’deki çözülmeyi hızlandırmada önemli bir etken olduğu görüşünde. Konuyla ilgili sosyal medya hesabı X’ten açıklama yapan Eski Merkez Bankası Başekonomisti Prof. Hakan Kara, şunları söyledi; “Son dönemde KKM’nin vergi avantajı kaldırıldı, faizi düşürüldü, stopajı artırıldı. Tercümesi: Ekonomi yönetimi diyor ki, yeterince döviz biriktirdim, KKM’deki çözülmeden korkmuyorum. KKM son haftalardaki hızıyla çözülmeye devam ederse bir yıl içinde büyük ölçüde tasfiye edilmiş olacak”
KKM’nin dolar bazlı seyri Yabancılar 1,4 milyar dolarlık tahvil aldı
19-26 Temmuz haftasında yurt dışı yerleşik yatırımcılar, reel olarak 128,5 milyon dolar hisse senedi satışı, 1 milyar 360,5 milyon dolar Devlet İç Borçlanma Senedi alımı ve 5 milyon dolar Özel Sektör Tahvil alımı gerçekleştirdi. Böylelikle yurt dışı yerleşik yatırımcılar geçtiğimiz hafta toplam 1 milyar 237,1 milyon dolarlık menkul kıymet aldı. Yılbaşından beri yurt dışı yerleşikler toplam 1 milyar 156 milyon dolarlık hisse senedi satışı, 11 milyar 100,9 milyon dolarlık DİBS alımı ve 379,1 milyon dolar ÖST alımı yaptı. Yurt dışı yerleşikler böylelikle 2024 yılında toplam 10 milyar 323,9 milyon dolarlık menkul kıymet alımı gerçekleştirmiş oldu.
Bankacılık sektörünün mevduatı 17,4 trilyon TL’ye çıktı
Merkez Bankası, verilerine göre bankacılık sektörünün toplam mevduatı, 26 Temmuz haftasında 156,8 milyar lira artarak 17 trilyon 401 milyar liraya yükseldi. Aynı dönemde bankalardaki TL cinsi mevduat yüzde 1,84 artışla 10 trilyon 547 milyar lira, yabancı para (YP) cinsinden mevduat ise yüzde 0,14 azalışla 6 trilyon 136 milyar 573 milyon lira oldu. Bankalarda bulunan toplam YP mevduatı, geçen hafta 195 milyar 978 milyon dolar düzeyinde gerçekleşirken, bu tutarın 165,2 milyar doları yerlilerin hesaplarında toplandı.
Kredi hacmi artmaya devam ediyor
BDDK’nın verilerine göre, bankacılık sektörünün kredi hacmi 26 Temmuz itibarıyla 84,9 milyar lira arttı. Söz konusu dönemde kredi hacmi 13,9 trilyon liradan 14 trilyon 363 milyon liraya çıktı. Tüketici kredilerinin tutarı, 26 Temmuz itibarıyla 15 milyar 883 milyon lira yükselişle 1,7 trilyon liraya yükseldi. Söz konusu tutarın 449,7 milyar lirası konut, 86,7 milyar lirası taşıt ve 1,2 trilyon lirası ihtiyaç kredilerinden oluştu. Bu dönemde taksitli ticari kredilerin tutarı 10,9 milyar lira artarak 1,7 trilyon liraya çıktı.
TCMB’nin brüt rezervlerinde sert düşüş
Merkez Bankası, toplam rezervleri, 26 Temmuz haftasında bir önceki haftaya göre 5 milyar 899 milyon dolar azalışla 153 milyar 910 milyon dolardan 148 milyar 11 milyon dolara düştü. Merkez Bankası brüt döviz rezervleri 2 milyar 788 milyon dolar düşüşle 91 milyar 907 milyon dolara geriledi. Brüt döviz rezervleri, 19 Temmuz’da 94 milyar 695 milyon dolar seviyesinde bulunuyordu. Bu dönemde altın rezervleri ise 3 milyar 110 milyon dolar azalışla 59 milyar 214 milyon dolardan 56 milyar 104 milyon dolara düştü. Swap hariç net rezervlerde ise toparlanma görüldü. 26 Temmuz haftasında swap hariç net rezervler 24,4 milyar dolar oldu. Bir önceki hafta swap hariç net rezervler 22,9 milyar dolar seviyesindeydi.
